Makaleler

Mesai Hesaplamaları Nasıl Yapılır?

MESAİ (FAZLA ÇALIŞMA) HESAPLAMALARI

Bilindiği gibi mesai ücretlerinin hangi durumlarda ne şekilde hesaplanacağı 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41.46. ve 47. maddelerinde açıklanmıştır. Ancak yaptığım araştırmalarda farklı işyerlerinde farklı uygulamalarla karşılaştığım için mesai ücretlerinin hangi durumlarda ne şekilde ödenmesi gerektiği ile ilgili bu makaleyi kaleme almaya karar verdim.

Bilindiği gibi mesailer 3 başlığa ayrılır:

1- Hafta içi mesaileri
2- Hafta tatili (hafta sonu) mesaileri
3- Ulusal bayram (resmi tatil) mesaileri

Mesai farklarının bordroya yansıtılırken nasıl hesaplanacağı bu 3 türden hangisine dahil olduğu ile alakalı olarak değişmektedir.

1- HAFTA İÇİ MESAİSİ: Hafta içi mesaisi bir personelin hafta tatili gününe ve resmi tatillere denk gelmeyen diğer çalışma günlerinde, günlük çalışma saatinin üzerinde yaptığı çalışmalara denir. Mesai ücretinin, haftalık 45 saat çalışma süresi dolmadan önceki çalışmalarda personelin saatlik ücretinin %25, haftalık 45 saati aşan çalışmalarda ise personelin saatlik ücretinin %50 fazlası ile hesaplanarak bordroya eklenmesi gerekir.

Hafta içi mesaisi hesaplama örneği: Bir personel hafta içi her gün 1’er saatten toplam 5 saat mesaiye kalmış ve normal saatlik ücreti 10TL ise:

Haftalık 45 saatin altındaki mesailerde:

(Normal saat ücreti=10TL)+(saatlik %25 mesai farkı=2.5TL)x(toplam mesai saati=5)=62.5TL şeklinde hesaplanır.

Hesap makinesi için formül:

(toplam mesai saati) x (Normal saat ücreti) x (mesai farkı %’si) + = (5 x 10 x 25% + =) 62,5TL

Haftalık 45 saati aşan mesailerde:

(Normal saat ücreti=10TL)+(saatlik %50 mesai farkı=5TL)x(toplam mesai saati=5)=75TL

şeklinde hesaplanır.

Hesap makinesi için formül:

(toplam mesai saati) x (Normal saat ücreti) x (mesai farkı %’si) + = (5 x 10 x 50% + =) 75TL

2- HAFTA TATİLİ MESAİSİ: Hafta tatili mesaisi bir personelin hafta içi çalışmaları karşılığında hak ettiği tatil günü yapılan fazla çalışmalara denir. Mesai ücretinin, haftalık 45 saat çalışma süresi dolmadan önceki çalışmalarda personelin saatlik ücretinin %25, haftalık 45 saati aşan çalışmalarda ise personelin saatlik ücretinin %50 fazlası ile hesaplanarak bordroya eklenmesi gerekir. Ancak bir personelin hafta tatiline hak kazanması için hafta içi çalışmaları ile 45 saati doldurması gerektiği esasından hareketle genellikle %50 fazlası ile hesaplanır.

Hafta tatili mesaisi hesaplama örneği: Bir personel hafta tatili gününde toplam 5 saat mesaiye kalmış ve saatlik ücreti 10TL ise:

Haftalık 45 saatin altındaki mesailerde:

(Normal saat ücreti=10TL)+(saatlik %25 mesai farkı=2.5TL)x(toplam mesai saati=5)=62.5TL şeklinde hesaplanır.

Hesap makinesi için formül:

(toplam mesai saati) x (Normal saat ücreti) x (mesai farkı %’si) + = (5 x 10 x 25% + =) 62.5TL

Haftalık 45 saati aşan mesailerde:

(Normal saat ücreti=10TL)+(saatlik %50 mesai farkı=5TL)x(toplam mesai saati=5)=75TL şeklinde hesaplanır.

Hesap makinesi için formül:

(toplam mesai saati) x (Normal saat ücreti) x (mesai farkı %’si) + = (5 x 10 x 50% + =) 75TL

DİKKAT!: Burada şu soru akla gelebilir: Hafta içi mesaisi ile hafta tatili mesaisi arasında fark olması gerekmiyor mu? Hafta tatili mesaisinde personel çalışmasa da saatlik 10TL ücretini alacaktı. Bu durumda hafta içi mesaisi ile hafta sonu mesaisini birbirinden ayıran şey nedir?

CEVAP: Burada sunduğum örnekler mesai farklarının bordro üzerine nasıl yansıtılacağını anlatmaktadır. Hafta tatilinde çalışan personelin çalışmasa da alacağı ücreti zaten aylık brüt ücretinin içinde yer aldığından, bordrodaki Hafta tatili (hafta sonu) mesaisi kısmına bu şekilde yansıtılmalıdır.

Aslında o gün için personelin kazancı:

(Normal saat ücreti=10TL)+(saatlik %50 mesai farkı=5TL)x(toplam mesai saati=5)=75TL’ye ek olarak, çalışmasa da alacağı ve aylık brüt ücretinin içinde yer alan (Günlük ücreti)’dir. Hafta içi mesailerini hafta tatili (hafta sonu) mesailerinden ayıran, çalışılmasa da alınacak olan ücrettir ve o ücret zaten personelin bordrosundaki aylık brüt ücretinin içinde yer alır.

NOT: Hafta tatilinin pazar günü olması gerektiğine dair herhangi bir kanun maddesi olmadığı gibi, pazar günü ya da hafta tatili gününde yapılan çalışmaların %100 mesai farkı ile ödenmesi gerektiğine dair de herhangi bir kanun maddesi bulunmamaktadır.

3- ULUSAL BAYRAM ve RESMİ TATİL MESAİSİ: Ulusal bayram ve resmi tatil mesaisi, ulusal bayram ve resmi tatil günlerinde yapılan fazla çalışmalara denir. Mesai ücreti % üzerinden herhangi bir artış yapılmaksızın, normal bir saatlik veya günlük ücret gibi hesaplanır.

Ulusal bayram ve resmi tatil hesaplama örneği: Bir personel Ulusal bayram ve resmi tatile denk gelen bir gün toplam 5 saat mesaiye kalmış ve saatlik ücreti 10TL ise:

(Normal saat ücreti=10TL)x(toplam mesai saati=5)=50TL şeklinde hesaplanır.

NOT: Ulusal bayram ve resmi tatil günlerinde yapılan mesailerin %100 zamlı ödeneceğine dair yanlış bir bilgi vardır. 4857 sayılı İş Kanunu 47. maddesinde belirtildiği gibi; bu günlerde çalışılması durumunda % üzerinden herhangi bir fark yansıtılmadan, sadece normal çalışma gibi (günlük veya saatlik) ücret ödenir.

MADDE 47. - Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.

SONUÇ: Sonuç olarak tüm örneklerimizde olduğu gibi saat ücreti brüt 10TL olan bir personelin 5’er saat Hafta içi, Hafta sonu ve Ulusal tatil günü mesaisi yaptığını varsayarak, mesai farklarının bordroya nasıl yansıması gerektiğini örnekle açıklayalım:

Personel Aylık Brüt Ücreti: 2,250TL (saatlik ücreti brüt 10TL hesabı üzerinden)

MESAİ TÜRÜ	MESAİ SAATİ	MESAİ FARKI YÜZDESİ	BORDROYA YANSIYACAK ÜCRET
Hafta İçi Mesaisi (45 Saat Öncesi)	5 saat	%25	62.50TL
Hafta İçi Mesaisi (45 Saat Sonrası)	5 saat	%50	75.00TL
Hafta Sonu Mesaisi (45 Saat Öncesi)	5 saat	%25	62.50TL
Hafta Sonu Mesaisi (45 Saat Sonrası)	5 saat	%50	75.00TL
Resmi Tatil Mesaisi	5 saat	X	50.00TL
TOPLAM	25	X	325.00TL

Son olarak kanunda net biçimde cevabı verilmediğine inandığım bir soruyu paylaşmak istiyorum.

Diyelim ki; Kurban bayramının ilk 3 günü personel mesai yaptı ve bu 3 günden biri personelin hafta tatili gününe denk geldi. Bu durumda ne yapılması gerekir?

Buradan sonrası işveren ya da vekilinin yorumuna kalıyor. Bence hafta tatiline denk gelen gün %50 ücret farkı ile, geri kalan günler resmi tatil mesaileri başlığı altında anlattığım şekilde hesaplanmalı. Bu konuda bir yargı kararına rastlar iseniz o yönde davranmanız gerekir.