Makaleler

MALİYE İNCELENECEK MÜKELLEFİ NASIL SEÇİYOR?

Vergi Denetim Kurulu vergi incelemelerini, sektör, konu ve mükellefler itibarıyla esas olarak, Kurul bünyesinde kurulan, Risk Analiz Merkezinde (VDK-RAMER’de), mevcut ve yeni geliştirilen bilgisayar programları kullanarak yapılan analiz ve mukayeseler neticesinde belirlemeye başlamıştır.

Ayrıca;

- İhbar ve şikayet konuları,

- Yapılmakta olan teftiş, soruşturma, inceleme ve denetimler sırasında ortaya çıkan vergi inceleme talepleri,

- Kamu kurum ve kuruluşlarından gelen inceleme talepleri,

sonucunda vergi incelemeleri yapılmaktadır.

Risk analiz modeli mükellefleri sektör bölge ve büyüklük kriterlerini esas alarak gruplandırmakta ve ilgili analiz dönemi için sahip oldukları risklere göre puanlamaktadır. Yüksek risk puanına sahip mükellefler riskli mükellef olarak kabul edilerek incelemeye sevk edilebilmektedir. Vergi İdaresi analiz yaparken mükelleflerin elektronik ortamda kendi sistemlerinde bulunan bilgileri dışında bankalar, SGK, tapu, gümrük idaresi gibi kurumlardan topladığı verileri de kullanmaktadır.

Mükellefler risk analizine tabi tutulurken kullanılan bazı veriler ve bu verilerden hareketle analiz edilen bazı kriterler ;

VERİLER

-E-Beyanname verileri                                       -Diğer Bildirimler

-Bilanço, gelir tablosu verileri                           -Mal Varlığı Bilgileri

-Kesin mizan verileri                                           -Ödeme ve Tahsilat Bilgileri

-Sicil bilgileri                                                         -Denetim Sonuçları

-Ba-Bs Bildirimleri                                               -İlişkili Kişi Bilgi Bildirim ve Beyanları

-Gümrük Beyan ve Bildirimleri                           -Diğer Kurum ve Kurul Bilgileri

                                 RİSK ANALİZİ

KRİTERLER      

-Sektör ortalamasından sapma                        -Yanıltıcı veya hatalı bildirim analizleri

-Gider fazlalığı analizleri,                                   -Karşılaştırmalı Beyan ve bildirim analizi

-Satışlar kaynaklı analizler                                -Yanıltıcı ve hatalı değerleme

-Örtülü kazanç analizleri                                    -Davranış takibi

-Örtülü sermaye analizleri                                  -Muhasebe hesap analizleri

-Yanıltıcı ve hatalı beyan analizleri                                                                    

                                                                      

Risk analizinde mükelleflere ilişkin veriler kullanılarak belirlenen kriterler doğrultusunda risk analizleri yapılmakta ve bu kriterlerden sapma gösteren mükellefler riskli mükellef olarak değerlendirilebilmektedir. Bunun sonucunda riskli mükellef olarak belirlenenler hakkında vergi incelemesi yapılabilmektedir.

Hangi durumlarda riskli mükellef olursunuz?

Risk analizi kapsamında inceleme gerekçesi olabilecek bilanço ve gelir tablolarında yer alan bazı riskli durumlar ve diğer veriler aşağıdaki gibi sıralanabilir;

5. Bilançodaki kasa hesabında yüksek tutarda nakit bulunması,

İşletmelerin, kasa hesabında sürekli olarak normalin üzerinde nakit bulunması risk faktörü olarak değerlendirilip kasa hesabının ayrıntılı olarak incelenmesi istenebilir.

5. Bilançolarında sürekli zarar beyan edilmesi,

5. Bilançolarında yer alan kasa ve banka hesaplarında nakit bulunduğu halde yüksek tutarlı banka kredisi kullanımı,

İşletmelerin yeterli oranda nakit bulundurmalarına karşılık yüksek tutarlı kredi kullanılması durumu risk faktörü olabilmektedir.  

5. Bilançodaki banka hesapları ile fiili banka hesapları arasında fark bulunması,

Bankalardan alına veriler ile bilanço kalemlerinde yer alan verilerin karşılaştırılması sonucu fiili durum ile bilançoda beyan edilen banka hesabı arasında fark bulunması bir risk faktörü olarak değerlendirilebilir ve inceleme gerekçesi olabilir.

5. Şirket ortağına yüksek tutarlı borç para verilmesi,

5.  Şirketin bilançosunda banka kredisi ve ortaklardan alacaklar hesabının bulunması,

                 Şirketin aldığı banka kredisini ortaklarına kullandırma riski taşıdığı gerekçesi ile incelenmesi istenebilir.

5. Şirket ortağına sermayenin üç katından fazla borçlanılması,

Şirketin ortağına ya da ilişkili kişilere sermayesinin üç katı tutarında borçlu olması örtülü sermaye bakımından risk faktörü olarak değerlendirilerek inceleme gerekçesi olabilir.

5. POS satışlarının sektör ortalamasının altında ya da üstünde olması,

Şirketin faaliyet gösterdiği sektör verileri baz alınarak kredi kartı ile yapılan satış işleminin sektör ortalamasının altında ya da üstünde olması bir risk olarak değerlendirilerek inceleme gerekçesi olabilir.

5. Karlılık oranının sektörel ortalamaya göre sapma göstermesi,
5. Gelir tablosunda yer alan toplam satışlara oranla karın düşük olması,
5. Karlılık oranının diğer yıllara göre sapma göstermesi,
5. Nakit satışlarının sektör ortalamasının altında ya da üstünde olması,
6. Finansman giderlerinin yüksek olması,

İşletmelerin kasa ve banka hesaplarında yeterli bakiye bulunmasına rağmen yüksek tutarlı kredi kullanımı nedeniyle oluşan finansman giderleri inceleme gerekçesi açısından risk taşıyabilir.

5. Net Satışlarına oranla yüksek tutarlı

a-Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gideri,
b-Genel Yönetim Gideri,
c-Karşılık Gideri,
d-Kambiyo Zararı
e-Finansman Gideri,  olması

5. Banka hesap hareketleri ve çek hareketleri ile mal satışı ya da alışı yapılan mükellefler arasında uyumsuzluk olması,

5. Alınan Çekler hesabındaki tutarlar ile toplam satış tutarlarının karşılaştırılması sonucu çekler hesabının satışlar hesabından yüksek olması,
5. Şüpheli Alacaklar İçin Dava Açılan Dönemden Sonra Karşılık Gideri Yazılması,

Kesim mizan üzerinden yapılan analizlerde davanın açıldığı dönemlerden sonra “654 Karşılık Gideri Hesabı” yazılması durumu inceleme gerekçesi açısından risk faktörü olarak değerlendirilebilmektedir.

5. Verilen Sipariş Avansları İçin Şüpheli Alacaklar Karşılığı Ayrılması ve Gider Yazılması,

Bu alacaklara karşılık ayıran ve gider yazan firmalar riskli mükellef olarak değerlendirilerek incelenmeleri istenebilmektedir.

5. Başka bir mükellef incelemesi yapılırken söz konusu mükelleften mal ya da hizmet alışı ya da satışı yapılması inceleme gerekçesi olabilmekte,

5. Ba/Bs gibi elektronik formlar arasında tutarsızlıklar bulunması,

5. Bilanço kalemleriyle ilgili yatay ya da dikey rasyo analizlerindeki sapmalar, uyumsuzluklar,

5. Devreden KDV’lerin yüksek olması ve süreklilik göstermesi,

5. 2 nolu KDV Beyannamesine konu hizmetlerin stopaj durumu,

5. Sahte fatura kullanma ya da düzenleme yönünden riskli mükellefler,

5. Teslim ve hizmet bedelini kredi kartı ile tahsil eden mükelleflerin kredi kartı işlem banka bilgileri, Ba-Bs bildirimleri ve KDV beyanname bilgileri analizine göre riskli olarak değerlendirilmesi,

Vergi Denetim Kurulu Risk Analiz Sistemini sürekli olarak geliştirmekte olduğunu ve risk kriterlerini revize ederek yeni kriterler belirlemekte olduğunu Faaliyet Raporlarında açıklamaktadır. Bu durumda farklı risk alanları belirlenmesi ve farklı inceleme gerekçeleri ortaya çıkması da muhtemeldir.