Makaleler
Eski Yazar Kasalar ne zaman değişecek ...
Perakende satış yapan kişi ve kurumlar yazar kasa (ödeme kaydedici cihaz-ÖKC) kullanmak zorunda. 3100 sayılı yasa ile getirilen bu yükümlülük 30 yılı aşkın süredir uygulanıyor. Teknoloji gelişti. Yazar kasaların yerini, daha akıllıları alıyor. Bunlara “yeni nesil ödeme kaydedici cihaz” deniyor.
2013 yılında yapılan bir düzenleme (426 numaralı VUK Tebliği) ile ödeme kaydedici cihaz (ÖKC) kullanmak zorunda olan mükelleflere “yeni nesil ödeme kaydedici cihaz” kullanma zorunluluğu getirildi.
Ancak uygulamayla ilgili bir geçiş süreci söz konusu. Bazı mükellefler için yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma zorunluluğu başlamış olsa da, mükelleflerin çoğunluğu 2016 yılı başından itibaren bu kapsama giriyor.
Bu yazımızda sıklıkla karşılaşılan soruları da dikkate alarak, yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma zorunluluğu üzerinde duracağız.
Cihaz çeşitleri
Yeni nesil ödeme kaydedici cihazlar temel olarak;
► Basit/Bilgisayar bağlantılı
► EFT-POS özellikli (POS Yazar Kasa),
cihazlar olmak üzere iki gruba ayrılıyor. Yeni nesil ödeme kaydedici cihaz almak isteyen mükellefler, Bakanlıktan onay alan firmaların listesine Gelir İdaresi Başkanlığının internet sitesinden ulaşabilirler.
Kimlere zorunlu
Nihai tüketicilere perakende olarak mal satan veya bunlara hizmet veren birinci ve ikinci sınıf tüccarlar (perakende teslimde bulunan veya hizmet veren) yeni nesil ÖKC kullanmak zorundalar.
Perakende satış, bir malın aynen veya işlendikten sonra satışını yapanlar dışında kalan kişilere (nihai tüketici) satılması olarak tanımlanıyor. Bir satışın perakende satış sayılabilmesi için ayrıca, malın tüketilmesi veya sarf malzemesi olarak kullanılması ve satın alan kişilerin normal ihtiyacından fazla olmaması da gerekiyor.
Birinci ve ikinci sınıf tüccar deyince sadece gerçek kişi tüccarlar yani esnaf akla gelmesin. Kurumlar vergisi mükellefleri de birinci sınıf tüccar olarak kabul ediliyor. Dolayısıyla perakende satış yapan kurumlar da söz konusu zorunluluk kapsamına giriyorlar.
Bu mükelleflerin, Vergi Usul Kanunu’na göre fatura düzenleme zorunluluğu olmayan perakende satışları için, diğer bir ifade ile perakende satış fişi ile belgelendirilebilecek nitelikte satışları için yeni nesil ödeme kaydedici cihaz fişi düzenlemeleri gerekiyor.
Mükellefin bütün satışları için kendiliğinden fatura düzenliyor olması yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyetini kaldırmıyor.
Bazıları için 2013’te başladı
Bazı mükellefler açısından yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma zorunluluğu daha önceden başlamıştı. Ancak kapsam oldukça sınırlıydı. Aşağıda iki grup halinde sayılan mükellefler 2013 Ekim ayından beri yeni nesil ÖKC kullanıyorlar:
- Faaliyetlerinde seyyar EFT-POS cihazı kullananlar,
- Yol kenarı otopark hizmeti verenler.
Bu kapsama girmeyen mükelleflerin de isterlerse yeni nesil ödeme kaydedici cihazları kullanabilmeleri mümkün.
2016’dan itibaren herkese zorunlu
Yukarıdakilerin dışında kalan ve 3100 sayılı Kanun’a göre ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorunda olan diğer tüm mükellefler ise 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren basit/bilgisayar bağlantılı yeni nesil ödeme kaydedici cihazları alarak kullanmak zorundalar.
Bu mükellefler belirtilen tarihten önce de yeni nesil ödeme kaydedici cihazları alarak kullanabilecekleri gibi, isterlerse EFT-POS özelliği olan yeni nesil ödeme kaydedici cihazları da kullanabilirler.
Ancak eski cihazın malî hafızasının dolması durumunda (1 Ocak 2014 tarihinden itibaren), bunlara yeni malî hafıza takılamıyor. Eski cihazların hurdaya ayrılarak yerine yeni nesil ödeme kaydedici cihaz alınması gerekiyor.
Toptancılar
Yukarıda da belirtmiştik. Nihai tüketicilere perakende satış yapan mükellefler bu cihazları kullanmak zorunda olduğundan, toptan ticaretle uğraşan mükelleflerin yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyetleri bulunmuyor. Kısmen perakende, kısmen toptan satış yapan birinci ve ikinci sınıf tüccarların ise perakende satışları ile ilgili olarak yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanmaları gerektiği unutulmamalı.
Basit usule tabi olanlar
Yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyeti birinci ve ikinci sınıf tüccarlara getirildiğinden, basit usule tâbi mükelleflerin bu cihazları kullanma mecburiyetleri bulunmuyor.
Otopark işletmecileri
Yol kenarı otopark işletenler 1 Ekim 2013 tarihinden itibaren EFT-POS özelliği olan yeni nesil ÖKC, kullanmak zorundalar. Sabit otoparklarda ise 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren, basit/bilgisayar bağlantılı yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyeti başlayacak.
Doktorlar ve dişçiler
Serbest meslek faaliyeti icra eden hekimlere (diş hekimleri ve veterinerler dahil) kredi kartı ile yaptıkları tahsilatlarında, 2008 yılından bu yana, özel bir POS cihazı kullanma mecburiyeti getirildi. Bu cihazlarla düzenlenen POS fişleri serbest meslek makbuzu olarak kabul ediliyor. Bu mükelleflerin, bedelini kredi kartı kullanmaksızın (nakit, çek, havale vb.) tahsil ettikleri hizmetler için ise serbest meslek makbuzu düzenlemeleri gerekiyor.
Ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyeti yalnızca birinci ve ikinci sınıf tacirlere getirildiğinden, serbest çalışan doktor ve diş hekimleri sadece yukarıda belirtilen belgeleri düzenleyecekler ayrıca yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanmayacaklardır.
Diğer taraftan, şirket veya ortaklık şeklinde teşkilatlanan hekimler de fatura veya perakende satış fişi düzenlemeleri şartıyla ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyetinin dışında bırakılmışlardır. Bu nedenle söz konusu mükelleflerin de yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyetleri bulunmuyor.
Mali müşavirler
Serbest meslek faaliyetinde bulunan muhasebeci ve mali müşavirler 3100 sayılı Kanun kapsamına girmediğinden, yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyetleri de bulunmuyor.
Kargo işletmecileri
Kara, hava, deniz ve demiryolları ile yapılan yolcu ve yük taşımacılığı faaliyetiyle uğraşan mükellefler, ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyetlerinin dışında bırakıldığından, söz konusu mükelleflerin yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanma zorunlulukları bulunmuyor.
Cihazın kaydı
Mükellefler, aldıkları yeni nesil ödeme kaydedici cihazları, alış faturasının düzenlendiği tarihten (fatura tarihi dahil) itibaren 15 gün içerisinde bağlı bulundukları vergi dairesine bildirerek kayıt ettirmek zorundalar. Bu kayıt işlemi, sadece kullanmak zorunda olan mükellefler için değil, mecburiyetleri başlamadan kendi istekleri ile yeni nesil ÖKC alan mükellefler için de geçerli.
Bunun için bir dilekçe ile başvurulması gerekiyor. Dilekçeye; alış faturası örneği, cihaz sicil numarası, cihazdan alınan bir fiş örneği gibi belgeler ekleniyor.
Son günleri beklemeyip bir an önce cihazların alınıp kayıt işlemlerinin yapılmasında fayda var. Aralık ayının sonuna doğru alınan yeni nesil ÖKC’ler (zorunluluğun başlamasına 15 günden az kaldığı için) 15 günlük süre beklenmeden yani 1 Ocak 2016’dan önce kayıt ettirilerek ödeme kaydedici cihazlara ait levhaların alınması şart. Bu levhanın işyerinde devamlı surette görülebilecek bir yere asılması zorunluluğu bulunuyor.
“Z” raporları
Son olarak yeni nesil ÖKC’lere ilişkin "Z" raporundan bahsedelim. “Z” raporunun alınması bu cihazlarda da zorunlu. Ancak söz konusu raporlar yeni nesil ÖKC’lerde elektronik ortamda muhafaza edildiğinden, ayrıca kâğıda basılması ve kağıt olarak muhafaza edilmesi zorunluluğu bulunmuyor.
M. Fatih Köprü