Makaleler

Dikkat! İşverenlere Hapis Tehlikesi

İşverenler dikkat! Yapacağınız ufak bir hata size pahalıya patlayabilir. Özellikle de ücret bordrolarında çalışanın maaşının olduğundan düşük gösterilmesi hapis cezasına bile neden olabiliyor.

 

Ağustos ayında yayımlanan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) hanehalkı işgücü istatistiklerinde kayıtdışı istihdam oranı yüzde 34 olarak açıklandı. Bu oran, yaptığı işten dolayı herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna (yani SGK’ya) kayıtlı olmayanların, toplam istihdam içindeki oranını gösteriyor.

Ancak TÜİK’in yapmış olduğu hesaplamada eksik olan bir şey var. Çünkü kayıtdışı istihdam kavramı sadece SGK’ya bildirilmeyen kişileri kapsamamakta. Aynı zamanda ücreti eksik olarak bildirilenler de kayıtdışı istihdamın bir parçası. Ancak TÜİK kayıtdışı istihdam oranını belirlerken SGK’ya ücreti eksik bildirilenleri dikkate almıyor. Bu, gerçekten önemli bir eksiklik. Nitekim SGK verilerine göre sigortalıların neredeyse yarısı asgari ücret üzerinden bildiriliyor. Bu durum, hem SGK için gelir kaybı hem de çalışanlar için hak kaybı demek.
Evet, çalışanlar için bu durum önemli bir hak kaybı. Çünkü aldığı gerçek ücret yerine daha düşük bir ücret veya asgari ücret üzerinden bildirilen işçinin şu dezavantajları var:

1- Emekli aylığı daha düşük hesaplanıyor
2- Ölüm halinde hak sahiplerine bağlanacak olan ölüm aylığı daha düşük oluyor
3- Malul kalma halinde malullük aylığı daha düşük oluyor
4- İş kazası geçirmesi halinde bağlanacak gelir daha düşük oluyor
5- Hastalanması ve rapor alması halinde geçici iş görmezlik ödeneği (rapor parası) daha düşük oluyor
6- İşten ayrılması halinde kıdem tazminatı daha düşük hesaplanıyor

SGK meslek kodu uygulamasını getirdi
İşçilerin gerçek ücretleri yerine daha düşük ücretten SGK’ya bildirimini engellemek için uygulanmaya çalışılan bir sistem var. SGK tarafından 2012 Kasım ayından itibaren işverenlerce düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinde, sigortalılara ilişkin meslek kodlarının girilmesi uygulaması başlatıldı. Meslek kodu uygulaması sayesinde sigortalıların gerçek ücretleri üzerinden SGK’ya bildiriminin yapılması amaçlanıyor.
Meslek kodu uygulamasıyla özellikle asgari ücretin üzerinde ücret verilmesi gereken işlerde çalışan sigortaların gerçek ücretleri üzerinde bildirimi sağlanıyor, aksi durumda denetim yoluyla gerçek ücretler tespit ediliyor.

Ücreti düşük gösterene hapis cezası
SGK tarafından uygulanmaya çalışılan meslek kodu uygulaması ne kadar sağlıklı işliyor ve takip ediliyor bilinmez ama ülkemizde işverenlerin daha az vergi ve sigorta primi ödemek amacıyla sigortalıları asgari ücretten bildirmeleri sorunu halen devam ediyor.
Kayıtdışılıkla mücadelede incelenen belgelerin başında da işverence düzenlenmesi zorunlu olan ücret bordroları geliyor. Eğer işveren ücret bordrosunda yer alan sigortalıların ücretlerini olduğundan düşük göstermişse hapis cezası ile karşı karşıya kalabilir.
Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesine göre sigortalıların ücretlerinin eksik gösterilmesi halinde söz konusu ücret bordrosu ‘muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge’ olarak tanımlanıyor. Bu durumda da işverenler hakkında 1.5 ila 3 yıl arasında hapis cezası öngörülüyor.
Ayrıca böyle bir durumun tespiti halinde işverene gelir idaresi tarafından vergi ziyaı cezası, SGK tarafından da idari para cezası kesiliyor ve eksik ödenen vergi ve primler geriye dönük olarak faiziyle tahsil ediliyor.