Makaleler
BİNEK OTOLAR İÇİN İNDİRİLEMEYEN KDV VE ÖTV'NİN GİDER YA DA MALİYET UNSURU OLARAK KAYITLARA ALINMASI
BİNEK OTOLAR İÇİN İNDİRİLEMEYEN KDV VE ÖTV'NİN GİDER YA DA
MALİYET UNSURU OLARAK KAYITLARA ALINMASI
Özet
KDV'nin çalışma prensibi, satın alınan mallara ödenen KDV ile satılan mallar için tahsil edilen KDV'nin mahsuplaşma suretiyle giderilmesidir. Bu suretle mal veya hizmet üzerindeki KDV yükünün giderilmesi amaçlanmıştır. Ancak yasa koyucu işletme için dahi olsa bazı durumlarda binek otoların satın alınışı sırasında ödenen KDV'nin indirilemeyeceğini belirtmiştir. Benzer şekilde ÖTV de mükelleflerin üzerinde bir maliyet unsuru olmaktadır. Ancak binek otolar için ödenen ve indirilemeyen KDV ve ÖTV, gelir ya da kurumlar vergisi açısından gider ya da maliyet unsuru olarak kayıtlara alınabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Binek otolarda indirilemeyen KDV ve ÖTV, indirilemeyen KDV ve ÖTV' nin gider ya da maliyet olarak ele alınması, indirilemeyen KDV ve ÖTV'nin kayıtlara alınması.
1.Giriş
Gerek KDV gerekse ÖTV, tüketim üzerinden alınan vergiler grubuna girmektedir. Vergi mükellefi olanların satın aldığı mallar için ödemiş oldukları KDV aynı zamanda satın alınan malın maliyetine ilaveten yük getirmektedir. Ancak KDV'nin sahip olduğu mahsuplaşma mekanizması bu yükün en azından bir sonraki teslim safhasına aktarılmasını sağlamaktadır. ÖTV ise KDV'den farklı olarak istisnai durumları haricinde nihai vergi olma özelliği taşımaktadır. KDV gibi mahsuplaşma özelliği yoktur.
KDV mükelleflerinin hesaplanan KDV'den mahsuplaşma amacıyla her satın alınan malın KDV'sini indirme imkânları bulunmamaktadır. Kanun'un 29. maddesinde bu mekanizmanın işleyişi açıklanmıştır. İndirimle giderilemeyen KDV kısmı bir sonraki ay hesaplanan KDV'den indirilmesi için devretmektedir. Devredilemeyen kısım ise mükellefler açısından bir nevi finansman yükü olarak üzerlerinde kalmaktadır.
Ancak yasa koyucu her satın alınan malın işletme için dahi olsa KDV'sinin ve ÖTV'sinin indirime konu edilmesine izin vermemiştir. Binek otomobiller de bir takım faaliyet kolları haricinde indirime konu edilemeyen KDV yüküne sahiptir. Ancak indirilemeyen bu KDV'lerin gelir ya da kurumlar vergisinin tespitinde gider ya da maliyet unsuru olarak kayıt altına alınabileceği belirtilmiştir. Yine ÖTV de KDV gibi indirim mekanizmasına sahip olmadığından ödenen bu vergi binek otomobilin maliyetine eklenmek suretiyle kayıt altına alınabilecektir.
2.Yasal Hükümler ve İndirilemeyecek KDV
KDV Kanunu'nun Vergi İndirimi başlıklı 29. maddesinde;
"1. Mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak aşağıdaki vergileri indirebilirler:
a) Kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi,
b) İthal olunan mal ve hizmetler dolayısıyla ödenen katma değer vergisi,
c) Götürü veya telafi edici usulde vergiye tabi mükelleflerden gerçek usulde vergilendirmeye geçenlerin, çıkarılan envantere göre hesap dönemi başındaki mallara ait fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi,
2. Bir vergilendirme döneminde indirilecek katma değer vergisi toplamı, mükellefin vergiye tâbi işlemleri dolayısıyla hesaplanan katma değer vergisi toplamından fazla olduğu takdirde, aradaki fark sonraki dönemlere devrolunur ve iade edilmez'."
Yasa hükmünden de anlaşılacağı üzere mükelleflerin kendilerine yapılan teslimler nedeniyle fatura ya da benzeri belgedeki KDV'yi indirebilecekleri açıktır. Ancak dikkat edileceği üzere mükelleflerin indirebileceği KDV, 'bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça' lafzı nedeniyle bazı durumlarda sınırlandırılmıştır. Bu da yine KDV Kanunu'nun 30. maddesinde sayılmıştır. Madde metni şöyledir;
"Aşağıdaki vergiler mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemez:
a) Vergiye tabi olmayan veya vergiden istisna edilmiş bulunan malların teslimi ve hizmet ifası ile ilgili alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan katma değer vergisi,
b) Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisi,
c) Deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığının yangın sebebiyle mücbir sebep ilân ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait katma değer vergisi,
d) Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisi (5520 sayılı Kanunun 13'üncü maddesine göre transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun 41'inci maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendine göre işletme aleyhine oluşan farklara ilişkin ithalde veya sorumlu sıfatıyla ödenen katma değer vergisi hariç)."
3.Binek Otoların KDV'sinin İndirilemeyeceği Hususu
KDV Kanununda binek otoların hangileri olduğu hakkında bir hüküm yoktur. Bir aracın binek otomobil olup olmadığına, Türk Gümrük Tarife Cetveli'nin 87.03 numaralı istatistik pozisyonunda yer alıp almadığına bakılarak karar verilmektedir. 87.03 tarife pozisyonunda yer alan eşyaların belirlenmesine ilişkin olarak ise, Gümrük İdaresi'nce yayımlanan genel tebliğlerde belirlenmiştir (ÖTV Kanununa ekli II sayılı listeden de kısaca bakılabilir).
Yukarıda Kanunun 30. maddesinin (b) bendinde de yazılı olduğu üzere faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisi indirime konu edilememektedir. Mükelleflerin işletme amacı dışında iktisap ettikleri binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen KDV'sinin indirimi mümkün değildir. İndirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilir. Bu uygulama binek otomobili işletmeciliği ile uğraşan mükelleflerin işletme amacı dışında satın aldıkları binek otomobilleri için de geçerlidir.
KDV Genel Uygulama Tebliğinde de oto kiralama işi yapan bir işletmenin kiralama işinde kullandığı binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen KDV, genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılabileceği, aynı işletmenin kiraya vermeyip işletme ihtiyaçları için kullandığı binek otomobillerinin vergisinin ise indirilemeyeceği, gider veya maliyet unsuru olarak göz önüne alınabileceği açıklanmıştır (Örneğin işletme müdürüne tahsis edilen binek oto,pazarlama şirketinin satış elemanın kullanımı için aldığı binek oto gibi).
Burada dikkat edilmesi gereken husus faaliyetleri kısmen ya da tamamen bu araçların kiralanması ya da çeşitli şekillerde işletilmesi olan faaliyet kollarının neler olduğunun bilinmesidir.
Buna göre taksi işletmecisi, sürücü kursu ve otomobil kiralama şirketi gibi işletmelerin faaliyetleri ile ilgili satın aldıkları binek otomobilleri nedeniyle ödenen KDV indirim konusu yapılabilecektir. Bu mükelleflerin binek otomobilinin alış belgesinde gösterilen KDV, ait olduğu takvim yılı aşılmamak kaydıyla, ilgili belgelerin kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde, bu araçların fiilen faaliyette kullanılmaya başlanılıp başlanılmadığına bakılmaksızın indirilebilecektir.
Oto alım satım faaliyetinde bulunanlar, faaliyetleri kısmen ya da tamamen araçların kiralanması ya da çeşitli şekillerde işletilmesi olanlar arasında kabul edilmemiştir. Galericiler olarak adlandırılan bu faaliyet kolunda binek otoların KDV'sinin indirimine Kanun'un 30/b maddesi uyarınca izin verilmemiştir. Yine Genel Uygulama Tebliğinde verilen örnekte "A Oto Servis ve Ticaret A.Ş.' nin test sürüşü aracı olarak aktifine kaydettiği binek otomobiline ait yüklenilen KDV'yi indirim konusu yapması mümkün değildir." şeklinde test araçları hakkında da açıklama yapılmıştır.
4.İndirilemeyen KDV'nin Gider ya da Maliyet Olarak Kayıtlara Alınması
4.1. Gider ya da Maliyet Unsuru Olarak Ele Alınması
Satın alınan binek otonun Kanunun 30/b maddesi gereğince KDV'sinin indirime konu edilememesi ve kullanılmamış binek oto alımında ödenen ÖTV, finansman yükü olarak mükellefler üzerinde kalmaktadır.
Katma Değer Vergisi Kanunu'nun "Verginin Gider Kaydedilemeyeceği" başlıklı 58. maddesinde "Mükelleflerin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesapladıkları KDV, gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilemez. Mükellefin mal ve hizmet alımları nedeniyle hesaplanan bu işlemlere ilişkin olarak alış vesikalarında gösterilen ve indirilebilecek KDV durumunda bulunan KDV de gider olarak kabul edilmez." hükmü bulunmaktadır.
Dikkat edilirse satın alınan mallar için faturada gösterilen mallar aksi olmadığı durumda indirime konu edildiğinde ortada zaten gider ya da maliyet unsuru olarak ele alınacak bir durum kalmamaktadır. Bu nedenle madde hükmü gereğince KDV'nin gider kaydedilemeyeceği prensibi normal olarak indirim mekanizmasının işlediği durumlarda söz konusu olmaktadır. Dolayısıyla madde hükmünün mefhumu muhalifinden hareketle indirim hakkı tanınmayan katma değer vergisinin gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabileceği sonucuna ulaşılabilir. Diğer bir deyişle indirilemeyecek KDV; gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilmektedir.
Yine ÖTV açısından da durum farklı değildir. 213 sayılı VUK'un 274. maddesinde satın alınan veya imal edilen emtianın maliyet bedeli ile değerleneceği, 262. maddesinde ise maliyet bedelinin iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilimum giderlerin toplamını ifade ettiği belirtilmiştir.
VUK'nun gayrimenkullerin ve gayrimenkul gibi değerlerin iktisadi kıymetlerin değerlemesiyle ilgili 270. maddesinin son fıkrasında makineler, gemiler ve taşıtların gayrimenkul gibi değerleneceği hüküm altına alınmıştır. Maddenin devamında ise noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile emlak alım ve özel tüketim vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler denmek suretiyle ÖTV'nin malın maliyetine eklenebileceği belirtilmiştir.
4.2. Binek Otolarda İndirilemeyen KDV ve ÖTV'nin Gider ya da Maliyet Unsuru Olarak Kayıtlara Alınması
Mükellefler satın aldıkları araçlar için indiremedikleri KDV ile sıfır araç alımlarında ödemiş oldukları ÖTV'yi herhangi bir hesaptan mahsup edemedikleri takdirde kayıtlarına maliyet ya da gider unsuru olarak alabileceklerdir.
Örnek 1:
Mükellef Berkay Bey peynir ticareti yapmakta olup, kendisine binek otomobil satın almıştır.
Fatura içeriği şöyledir;
- Aracın bedeli: 50.000
- ÖTV: 25.000
- KDV: 13.500
Toplam: 88.500
a) İndirilemeyen KDV ve ÖTV'nin maliyet olarak kaydedilmesi;
------------------------------------/---------------------------------
254 Taşıtlar Hesabı 88.500
102 Bankalar Hesabı 88.500
------------------------------------/---------------------------------
b) İndirilemeyen KDV ve ÖTV'nin gider olarak kaydedilmesi;
------------------------------------/---------------------------------
254 Taşıtlar Hesabı 50.000
770 Genel Yön.Gid. 38.500
102 Bankalar Hesabı 88.500
------------------------------------/---------------------------------
Örnek 2:
Cenkay A.Ş. kullanılmamış X marka araçların bayiliğini yapmaktadır. Sattığı araçların deneme sürüşü için satın alınan araçlardan bir tanesini test aracı olarak aktifine alarak kullanacaktır.
Araç hakkında tutarlar şöyledir;
- Aracın bedeli: 100.000
- ÖTV: 50.000
- KDV: 27.000
Toplam: 177.000
Genel Uygulama Tebliğinde binek otoların test sürüşü amacıyla aktife alınmış olması halinde de KDV'nin indirim konusu yapılamayacağını bildirmektedir. Bu takdirde indirilemeyen KDV binek otonun maliyetine atılarak aktife alınmalıdır.
------------------------------------/---------------------------------
254 Taşıtlar Hesabı 177.000
102 Bankalar Hesabı 177.000
------------------------------------/---------------------------------
Örnek 3:
Bay C ikinci el binek otoların alım satım faaliyetini yürütmektedir. 87.03 pozisyonundaki bir binek otomobili kurumlar vergisi mükellefi olan ABC Ltd. Şti'nden noter kanalıyla satın almış olup şirketin kestiği fatura bilgileri şöyledir;
....plakalı araç: 60.000
Aracın KDV'si: 600
Satıcı ABC Ltd. Şti. sattığı binek otoya faturada %1 oranında KDV hesaplamıştır. Çünkü binek otoyu alışta KDV'sini indirim hakkı bulunmamaktadır. Galerici Bay C ise faaliyeti binek otoların çeşitli şekillerde işletilmesi olmadığı için kendisine kesilen faturadaki KDV'yi indirim hakkı olmayacaktır. Aracın satın alma maliyetine ekleyebilecektir.
------------------------------------/---------------------------------
153 Ticari Mallar Hesabı 60.600
102 Bankalar Hesabı 60.600
------------------------------------/---------------------------------
Örnek 4:
Kayhan A.Ş. araç kiralama faaliyetiyle iştigal etmekte olup kiralama işinde kullanmak üzere 87.03 pozusyonunda yer alan binek otomobili satın almıştır. Fatura bilgileri şöyledir;
- Aracın bedeli: 70.000
- ÖTV: 35.000
- KDV: 18.900
Toplam:123.900
Mükellefin işi binek otoların çeşitli şekillerde işletilmesi sayılan araç kiralama olduğundan binek otonun alışı sırasında ödenen KDV indirim konusu yapılabilecek, ÖTV ise aracın maliyetine eklenebilecektir.
------------------------------------/---------------------------------
254 Taşıtlar Hesabı 70.000
770 Genel Y.Gideri Hesabı 35.000
191 İndirilecek KDV 18.900
102 Bankalar Hesabı 123.900
------------------------------------/---------------------------------
5.Sonuç
Yasa koyucu işletme için alınan binek otoların KDV ve ÖTV'sinin indirime konu edilebilmesini bazı iş kolları açısından uygun görmüş olup yasada sayılanlar haricindekilerin ise gider ya da maliyet unsuru olarak kayıtlara alınmasına izin vermiştir. Satın alınan aracın binek oto kapsamında olup olmadığı esas itibariyle GTİP numarasından anlaşılabilse de mükelleflerin bunun yanısıra binek otonun ÖTV Kanununda yer alan 87.03 poziyonundaki araçlar içerisinde olup olmadığını buraya da bakarak anlayabilmeleri mümkündür. KDV ve ÖTV bir anlamda işletmeler için finansman yükü niteliğindedir. KDV'nin indirime konu edilebilmesi durumunda mahsup mekanizması devreye girmektedir. Ancak ÖTV açısından bu prensip geçerli değildir. VUK uyarınca maliyete ilave edilebilmektedir.
Kaynakça
- 3065 sayılı KDV Kanunu ve Tebliğleri
- 4760 sayılı ÖTV Kanunu ve Tebliğleri
- 213 sayılı VUK ve Tebliğleri
- 3568 sayılı Kanun (Tek Düzen Hesap Planı)
- Gelir İdaresi Başkanlığı İnternet Sitesi (www.gib.gov.tr)
Cenk CANAL
Muğla V.D. Bşk.lığı Gelir İdaresi Grup Md.
Lebib Yalkın Ekim 2017 Sayı 166